Evolutie van het Sociaal Tarief voor elektriciteits- en gas tussen januari 2023 en juni 2024

Door Nicolas Per

Tijdens de energiecrisis bereikten de elektriciteits- en gasprijzen zeer hoge niveaus, waardoor de rekeningen van huishoudens de hoogte in schoten. Gelukkig zijn de meest kwetsbare gebruikers deels beschermd dankzij het sociaaletarief. Zonder dit instrument zouden we de schuldenlast zeker hebben zien stijgen onder een bevolking die toch al onder energiearmoede lijdt. Ondanks zijn beschermende rol tijdens de energiecrisis is de prijs van het sociaal tarief echter aanzienlijk geëvolueerd, zoals we in dit artikel zullen zien, omdat het de prijzen van commerciële tarieven volgt.

Het sociaal tarief voor gas en elektriciteit helpt de meest kwetsbare huishoudens te beschermen. Dit is een tarief dat lager is dan de markttarieven. Dit wordt mogelijk gemaakt dankzij een berekeningsmethode en een mechanisme voor het beperken van de prijs van de grondstof.

Sociale tarieven bevatten dezelfde componenten als die aanwezig in de facturen van commerciële contracten, ook al zijn bepaalde belastingen uitgesloten.

Evolutie van de prijs van het sociaal tarief

Voor elektriciteit daalde het sociaal tarief van 28,6 c€/kWh in het eerste kwartaal van 2023 naar 18,2 c€/kWh in het tweede kwartaal van 2024, een daling van 36 %. De CREG paste het plafonneringsmechanisme toe[1] in de berekening tijdens de eerste helft van het jaar 2023. Vanaf het 3e kwartaal van datzelfde jaar was dit mechanisme niet langer van toepassing, omdat een commerciële prijs die ergens in België werd voorgesteld lager was dan het sociale tariefniveau op het moment van de berekening. Dit laatste diende dus als basis voor de berekening van het sociaal tarief.

Voor gas steeg het sociaal tarief van 3,7 c€/kWh in het eerste kwartaal van 2023 naar 4,3 c€/kWh in het tweede kwartaal van 2024, een stijging van 16 %. Op het moment van de berekening door de CREG werd het elk kwartaal geplaffonneerd, met uitzondering van het tweede kwartaal van 2024, toen het werd berekend op basis van een goedkoper commercieel tarief.

Sociaal tarief versus commercieel tarief

Figuur 1. Vergelijking van de prijsevoluties van het sociaal en commercieel tarief voor elektriciteit in 2022-2023: voor beide contracttypes omvatten de prijzen alle energiecomponenten en- is de bijzondere accijns inbegrepen in het sociaal tarief

Deze grafiek toont het verschil tussen de gemiddelde prijs van commerciële contracten met variabele prijs en het sociale tarief voor elektriciteit. Prijzen zijn uitgedrukt inclusief BTW. We stellen vast dat het sociaal tarief veel goedkoper bleef1 tot het einde van het 1^e kwartaal van 2023, maar dat de kloof met de gemiddelde commerciële tarieven in het 2^e kwartaal van 2023 kleiner is geworden totdat de tarieven in juni bijna gelijkliepen. Het verschil met de commerciële tarieven werd opnieuw groter vanaf het 3^e kwartaal van 2023. De kloof bleef redelijk stabiel tot eind 2023, werd vervolgens kleiner in het 1e kwartaal van 2024 en vervolgens weer groter in het 2e kwartaal van 2024. Over de hele periode zien we een gemiddelde kloof van 7,3 c€/kWh tussen het gemiddelde sociale tarief en de gemiddelde prijs van commerciële contracten.

Figuur 2. Vergelijking van de prijsevolutie van het sociaal en commercieele tarief voor gas in 2022-2023: voor beide contracttypes omvatten de prijzen alle energiecomponenten en- is de bijzondere accijns inbegrepen in het sociaal tarief

Deze grafiek vergelijkt de gemiddelde prijs van contracten met een variabele prijs en de prijs van het sociaal tarief voor gas. We zien een groter verschil dan bij elektriciteit begin 2023, behouden dankzij het hierboven genoemde plafonneringsmechanisme.

De kloof tussen de twee tarieven wordt in deze periode ook kleiner, maar dit gebeurt later, vanaf het eerste kwartaal van 2024, voordat deze vanaf het tweede kwartaal weer toeneemt. Over de hele periode zien we een gemiddeld verschil van 3,9 c€/kWh tussen het gemiddelde sociale tarief en de gemiddelde commerciële contractprijzen. Dat is een aanzienlijk verschil op een rekening van enkele duizenden kWh.

Simulatie van sociale tarieven

Om de evolutie van het sociaal tarief weer te geven, voerden we twee simulaties uit van een jaarafrekening voor gas en elektriciteit aan het sociaal tarief[2]. We kozen voor het sociaal tarief van juni 2023 en vervolgens voor dat van juni 2024, om de evolutie met een jaar ertussen te kunnen vergelijken. Het sociaal tarief is een tarief dat elk kwartaal varieert; de te volgen methode om een jaarlijkse raming van de factuur te maken is dan dezelfde als voor contracten met variabele prijs.

We kunnen de simulatie enkel uitvoeren bij benadering, en dit op basis van het laatst bekende sociale tarief^[3]. De prijs ervan wordt immers elk kwartaal door de Creg herberekend en varieert afhankelijk van de prijzen van het goedkoopste contract dat in het hele land wordt aangeboden.

Tegen de prijs van het sociaal tarief voor juni 2023 bedraagt de geschatte jaarlijkse factuur 646 euro voor elektriciteit en 531 euro voor gas, of 1.177 euro voor de twee energieën.

Een jaar later, tegen prijzen van juni 2024, bedraagt de jaarlijkse factuur geraamd 370 euro voor elektriciteit en 589 euro voor gas, of 959 euro in totaal. Dit vertegenwoordigt een verlaging van 18,5 % op het factuurbedrag. Ter vergelijking hebben we in juni 2024 een schatting gemaakt van de jaarlijkse factuur voor het goedkoopste contract met variabele prijs dat op de markt wordt aangeboden[4], en dat bedraagt 1468 euro voor de twee energieën, of 53 % meer. Dit bevestigt de doeltreffendheid van het sociaal tarief als instrument om de meest kwetsbare huishoudens te beschermen.

[1] Voor een uitleg van dit mechanisme, zie: https://www.inforgazelec.be/fr/plafonnement-tarif-social/

[2] We hanteren hier een gemiddeld jaarverbruik, namelijk 2036 kWh elektriciteit en 12728 kWh gas

[3] Om de prijzen van het sociaal tarief te raadplegen, zie hier: https://www.creg.be/nl/consumenten/prijzen-en-tarieven/sociaal-tarief

[4] Zie ons artikel:  https://www.inforgazelec.be/fr/evolution-facture-gaz-electricite/